Më 2021 numri i popullsisë që kanë lindur pas 1990, pra që nuk ka jetuar asnjë moment në periudhën komuniste, arrin në 1.3 milionë ose 46% e numrit total. Informacionet e tyre mbi atë periudhë janë krijuar përmes perceptimit, kryesisht ndikimit të shkollës, familjes, shoqërisë dhe medias. Tekstet mësimore, informacioni në media dhe ligjërimi publik evitojnë trajtimin e të kaluarës komuniste në këndvështrim reflektues. Trashëgimia e të kaluarës, sidomos ajo lidhur me krimet dhe persekutimet bazuar në motive politike kanë burim referimi dëshmitë personale, jo trajtimin institucional. Për këto arsye dhe për faktin se procesi i ndarjes së drejtë me të kaluarën dhe i dialogut mbi të nuk ka ndodhur ende, është e kuptueshme që informacionet e marra nga të rinjtë mbeten sipërfaqësore dhe subjektive.
Shqipëria për më se katër dekada ishte vendi i burgjeve të vogla në një burg të madh, siç e quante Maks Velo. Harta e memories, e burgjeve dhe e kampeve është shumëfish më e ngarkuar sesa harta e universiteteve, akademike dhe kolegjeve. Një sistem i dhunshëm i bazuar tek frika, persekutimi, izolimi dhe propaganda krijon pasoja jo vetëm për “njeriun e ri”, por edhe për memorien, për raportin personal, për raportin shtet – individ, shoqëri – individ, por edhe për raportin individual me të kaluarën.
Fakt është se Shqipëria ka nevojë për muze mbi burgjet politike dhe kampet e internimit, ka nevojë për informim real dhe reformim cilësor të teksteve mësimore dhe të ligjërimit publik. Sot pjesa më e madhe e të rinjve mendojnë se Shqipëria ka braktisur vendet e kujtesës, vetëm gjysma kanë pasur diskutime mbi to në familje apo shkollë. Vendet e kujtesës duhen përdorur për memorie shoqërore dhe për qëllime edukimi. Një brez i ri që gjen forcë të përballet me trashëgiminë e të kaluarës dhe pasojat e saj, do ta ketë më të lehtë të jetojë dhe krijojë brenda nesh një mjedis më qytetar, më demokratik dhe më evropian. Personaliteti i shquar Vaslav Havel ka thënë: “nëse do të kemi ndonjë shans për t’ia dalë mbarë, mënyra për të luftuar për mirësjelljen, arsyen, përgjegjësinë, sinqeritetin, civilizimin dhe tolerancën, është një dhe e vetme: duke qenë vetë të denjë, të arsyeshëm, të përgjegjshëm, të sinqertë, të qytetëruar dhe tolerantë”.
Përballja me të vërtetat është nevojë, kulturë dhe sfidë.
Koha është tani!
Harta digitale e vendeve të kujtesës është na ndihmon për të kuptuar më mirë të vërtetat historike mbi krimet dhe persekutimet gjatë regjimit komunist. Nga 60 bashkitë e sotme, në 98% të tyre ka pasur burg politik, kamp internimi apo kamp pune të detyruar në periudha të ndryshme gjatë viteve 1945-1990. Ka bashki dhe zona, në të cilat numri i burgjeve dhe i kampeve është shumë i lartë, gjë që tregon ose nivelin e persekutimit në këto zona ose strukturën e përqendruar të persekutimit të ndjekur nga sistemi i kaluar.
Publikimi është pjesë e projektit “Memoria dhe harta digitale e vendeve të kujtesës në Shqipëri”, të cilin Instituti i Studimeve Politike (ISP) po e zbaton mbështetur nga Embassy of the Czech Republic in Tirana të programit TRANSITION.
Për më shumë mund të lexoni & shkarkoni broshurën e plotë online.
Broshure informative – Memoria dhe harta digitale e vendeve te kujteses ne Shqiperi
