Një grup organizatash të shoqërisë civile dhe aktivistë të të drejtave të njeriut, pasi u njohën me faktin e nënshkrimit të një “Protokolli” midis Shqipërisë dhe Italisë, mbi përdorimin e territorit shqiptar për krijimin e zonave të destinuara për pritjen dhe mbajtjen e refugjatëve azilkërkues [1], protokoll i nënshkruar në Romë nga Kryeministri i Shqipërisë Edi Rama dhe Kryeministrja e Italisë Giorgia Meloni, me shqëtësim vëren:
- Protokolli parashikon që afati i qëndrimit të migrantëve në territorin e Republikës së Shqipërisë, nuk mund të jetë më i gjatë sesa periudha maksimale e lejuar nga legjislacioni përkatës italian. Ne vërejmë se nuk ka parashikime se çfarë pasojash ka shkelja e këtij afati qëndrimi në raport edhe me kohëzgjatjen reale të shqyrtimit të kërkesave për azil apo ankimeve ndaj vendimmarrjeve refuzuese të këtyre shtetasve, në instancat përkatëse të azilit në shtetin Italian [2]. Duke patur në konsideratë të dhënat se Italia shqyrton kërkesat për azil në afate shumë të gjata (6 muaj deri në 1 vit) [3], kjo mund të rezultojë në heqje të padrejtë të lirisë së lëvizjes për azilkërkuesit, duke cenuar parimin ndërkombëtar të “moskthimit të azilkërkuesit” me pasoja potencialisht ligjore për shtetin shqiptar [4].
- Analiza e deritanishme e organizatave ndërkombëtare të të drejtave të njeriut si Amnesty International [5] nxerr në pah se protokolli mund të bie ndesh me Traktatin e Funksionimit të Bashkimit Evropian, neni 78(1) dhe me Kartën Evropiane të të Drejtave Themelore, (nenet 18 dhe 19) dhe Shqipëria mund të bëhet bashkëpunëtore në këto shkelje, një perspektivë jo pozitive për një vend që dëshiron të anëtarësohet në Bashkimin Evropian (BE). Shqetësime janë shprehur edhe ditën e djeshme nga Komisionerja e lartë për të drejtat e njeriut në Këshillin e Evropës, Dunja Mijatoviq, sipas së cilës “masat e propozuara në protokoll rrisin në mënyrë të ndejshme rrezikun për të ekspozuar refugjatët, azilkërkuesit dhe emigrantët ndaj shkeljeve të të drejtave të njeriut. Bartja e përgjegjësisë përtej kufijve nga disa shtete stimulon shtetet e tjera që të veprojnë njësojë, gjë që rrezikon që të krijojë një efekt domino që të do minonte sistemin evropian dhe botëror për mbrojtje ndërkombëtare”[6].
- Ndërkohë, disa prej organizatave tona, po studiojnë me vëmendje tekstin e protokollit për të dalë me qendrime të veçanta të natyrës teknike e në përputhje me misionin e tyre, lidhur me parashikimet e tij.
- Mungesa e transparencës apo e konsultimit publik të marrëveshjes, si dhe për të informuar zyrtarisht si institucionet më të larta të vendit (Presidentin dhe Kuvendin), institucionet vendore të përfshira, ashtu edhe komunitetin lokal dhe publikun e gjerë, përbëjnë një zhvillim shqetësues dhe devijim negativ nga praktika dhe standardet e vendeve demokratike, të cilat janë të detyrueshme për një vend si Shqipëria, në bisedime për anëtarësim në BE. Raportet e progresit të BE-së mbi Shqipërinë vazhdimisht dhe me të drejtë kanë kritikuar konsultimet formale apo mungesën e konsultimeve më publikun për çështje me interes publik. Detyra e qeverisë dhe institucioneve përfaqësuese është reagimi ndaj sugjerimeve apo kritikave dhe përmirësimi i praktikave nën frymën e jetësimit të një qeverisjeje të hapur, jo shndërrimi i praktikave të gabuara si normalitet.
Për sa më sipër, duke marrë parasysh kompleksitetin e imigracionit në drejtim të respektimit të të drejtave të njeriut dhe të detyrimeve ndërkombëtare mbi mbrojtjen e personave në nevojë (Konventa e Gjenevës e 28 korrikut 1951 dhe Protokolli i 31 janarit 1967) dhe duke shpresuar se historia e dhimbshme e emigracionit shqiptar të tre dekadave të fundit të shërbejë si mësim, kërkojmë tërheqjen e Shqipërisë nga ky protokoll.
Sinqerisht,
- Mbrojtësit e të Drejtave të Njeriut, Shqipëri (Civil Rights Defenders)
- BIRN, Shqipëri
- Albanian Legal and Territorial Research Institute/ Qendra A.L.T.R.I
- Qëndresa Qytetare
- Komiteti Shqiptar i Helsinkit
- Qendra për Drejtësi Gjinore në Shqipëri
- Organizata Drejtësi Sociale
- Instituti i Kultures Rome në Shqipëri
- Qendra TREJA
- Voice of Roma në Shqipëri
- Shoqata Kristiane e Grave Shqiptare (YWCA)
- Youth Voice Network
- Qendra Psiko – Sociale VATRA
- Qendra për Zhvillim Komunitar ” Sot për të Ardhmen”
- Lëvizja Rinore Egjyptiane Rome
- Instituti për Aktivizëm dhe Ndryshim Shoqëror
- Instituti i Studimeve Politike
- Roma Versitas Albania
- Qendra për të Drejtat e Gruas Rome
- Organizata Together for Life
- Instituti për Demokraci dhe Ndërmjetësim
- Rrjeti i Fuqizimit të Gruas në Shqipëri (AWEN)
- Shërbimi Ligjor Falas, Tiranë
- Observatori për të Drejtat e Fëmijëve dhe të Rinjve
- Partnerët për Ndryshim dhe Zhvillim, Shqipëri
- Qendra ‘ACT for SOCIETY”
- Rrjeti për Demokraci i Gruas, Shqipëri
- Qendra për Nisma Ligjore dhe Qytetare
- Qendra Platforma Kombëtare për Gratë
1 Sipas informacioneve të bëra publike nga Kryeministri, do të krijohet një terminal special për verifikimin e parë pranë Portit të Shëngjinit, si dhe qendra e emigrantëve në Gjadër.
2 Shiko: Hirsi Jamaa and Others v. Italy, Gjykata Evropiane e të Drejtave të Njeriut.
3 https://italy.refugee.info/en-us/articles/5388907955863
4 https://ecre.org/ecre-preliminary-comments-on-the-italy-albania-deal/
5 https://www.amnesty.org/en/latest/news/2023/11/italy-plan-to-offshore-refugees-and-migrants-in-albania-illegal-and- unworkable/
6 https://www.coe.int/sq/web/tirana/-/italy-albania-agreement-adds-to-worrying-european-trend-towards-externalising- asylum-procedures
