Ligji 138/2015 promovon nevojën jetike të Shqipërisë për zyrtarë të pastër të zgjedhur/emëruar, si një kusht thelbësor për të garantuar besimin e publikut në funksionimin e organeve të zgjedhura shtetërore, institucioneve të pavarura dhe atyre të krijuara me ligj, të administratës publike, si dhe në veçanti për mbrojtjen dhe garantimin e mirëfunksionimit demokratik të Kuvendit dhe pushtetit ekzekutiv. Në funksion të tij partitë politike dhe institucionet kanë hartuar e miratuar Kode Etike, si dhe kanë promovuar nisma për dekriminalizim dhe kundër rasteve të korrupsionit/abuzimin me pushtetin.
Pas 10 vitesh ISP konstaton se vendi ndodhet në një fazë kritike, ku institucionet kryesore, përfshirë Kuvendi, Qeveria, Bashkitë dhe partitë politike, në kontrast me deklarimet e tyre etike dhe standardet e integritetit, po vonojnë, shmangin ose refuzojnë mënjanimin nga postet drejtuese të individëve të dënuar, nën akuzë zyrtare apo të përfshirë në aktet ndaluese në Kodet Etike.
ISP vlerëson se zyrtarët nën hetim zyrtar ose në masë sigurie, pavarësisht nga niveli drejtues në ekzekutiv apo pushtetet e tjera, duhet të japin dorëheqje. Ky është standardi i aplikuar nga Parlamenti Europian dhe Bashkimi Europian (p.sh., Qatargate 2022), ku zyrtarët u pezulluan nga funksionet dhe grupet politike parlamentare i pezulluan ose përjashtuan nga radhët e tyre. I njëjti standard duhet të aplikohet edhe nga vende që synojnë anëtarësimin në BE, siç është Shqipëria. Rastet e fundit, kur SPAK ka adresuar akuza zyrtare ndaj disa zyrtarëve të lartë, po injorohen, duke dhënë një mesazh negativ ndaj standardeve të llogaridhënies, etikës, integritetit, demokracisë dhe shtetit të së drejtës.
Nga ana tjetër, ISP mbështet edhe standardet etike të PES/EPP, sipas të cilave, zyrtarët e dënuar nuk mund të mbajnë poste drejtuese dhe partitë nuk mund të jenë institucione avokatie mbështetëse për akuzat ndaj zyrtarëve. Në Shqipëri kjo ende nuk po ndodh. Rënia e besimit publik te partitë në rekorde negative historike është pasojë edhe e këtij qëndrimi. Partitë tona politike, sidomos ato që janë pjesë e grupimeve politike në grupet politike në PE/BE duhet të reformojnë aktet e tyre rregullatore dhe të ofrojnë modele pozitive aktiviteti, integriteti dhe përfaqësimi.
Instituti i Studimeve Politike (ISP) është angazhuar në monitorimin e standardeve të integritetit, dekriminalizimit dhe funksionalitetit të partive politike dhe zyrtarëve të zgjedhur/emëruar, si dhe në javët në vijim do të adresojë rekomandime konkrete për reformimin e legjislacionit mbi partitë politike.
